Wigilia Paschalna

Obrzędy nigdy nie powinny rozpoczynać się przed zapadnięciem nocy, gdyż Liturgia Wigilii Paschalnej upamiętnia tę Świętą Noc w czasie której, Pan przeszedł ze śmierci do życia. Jest ona wg słów św. Augustyna, jakby „matką wszystkich świętych wigilii” w której Kościół w sposób szczególny odpowiada na wezwanie Pana: „ Czuwajcie (łac. vigilate) (…) i bądźcie gotowi bo o godzinie, której się nie domyślacie, Syn Człowieczy przyjdzie” (por. Mt 24, 42-44). Dlatego cały Kościół czuwa, oczekując zmartwychwstania i uobecnia je poprzez sprawowanie sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego.

Liturgia Światła

Celebrację Wigilii rozpoczyna znak światła. Procesja liturgiczna udaje się w całkowitej ciszy i ciemności na zewnątrz kościoła, gdzie powinno być rozpalone duże ognisko. Światło jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego, które rozświetla swoją Paschą mroki grzechu i śmierci, które spowijały ludzkość. Dlatego niezwykle ważne jest, aby faktycznie obrzędy były sprawowane w nocy, gdyż tylko wtedy możemy doświadczyć realnej wymowy tego znaku.

Kapłan błogosławi światło słowami: „Niech światło Chrystusa chwalebnie zmartwychwstałego, rozproszy ciemności umysłu i serca naszego”. Następnie znaczy na świecy paschalnej krzyż, przyozdabia świecę pierwszą i ostatnią literą greckiego alfabetu: Α i Ω oraz datą aktualnego roku (jest to znak że Zmartwychwstały jest Panem czasu i historii), a także wbija w Paschał gwoździe, symbolizujące chwalebne rany Chrystusa.

Po zapaleniu Paschału od poświęconego ognia, kapłan intonuje śpiew „Światło Chrystusa”, a wierni, podobnie jak Izrael prowadzony do Ziemi Obiecanej przez Słup Ognia, udają się procesyjnie do kościoła, krocząc za płonącą świecą paschalną. Blask Zmartwychwstałego prowadzi wiernych przez ciemności nocy w kierunku kościoła, gdzie sami odpalą swoje świece od paschalnego płomienia. Płonąca świeca jest symbolem światła wiary, która od chrztu świętego płonie w ochrzczonych. Dlatego powinniśmy nawzajem dzielić się tym światłem, które zostało odpalone od paschału, podobnie jak mamy dzielić się swoją wiarą.

Po dojściu do ambony i rozświetleniu całej świątyni, kapłan zaczyna śpiewać Orędzie Paschalne, tzw. „Exsultet”. Jest to hymn, który w blasku płonącego Paschału, rozważa i zwiastuje tajemnicę tej Najświętszej Nocy, którą obchodzimy. Jest to noc Paschy, w której przed wiekami Bóg wyprowadził Izraela z niewoli egipskiej i władzy faraona, a teraz wyprowadza nas poprzez ofiarę Chrystusa z niewoli grzechu i władzy szatana. Kościół się raduje wraz z całym Niebem, gdyż w ciemnościach śmierci zajaśniał blask Zmartwychwstałego Pana.

Liturgia Słowa

Drugą częścią liturgicznego czuwania, jest niezwykle bogata liturgia słowa. Jest ona zasadniczym elementem wigilii i powinna się składać aż z 9 czytań: siedmiu ze Starego testamentu i dwóch z Nowego Testamentu. Gdy wsłuchamy się w teksty tych czytań, zobaczymy cały dramat dziejów zbawienia człowieka i wielkość dzieł Bożej miłości w które sami jesteśmy włączeni. Liturgia Słowa przybliża całą historię zbawienia, począwszy od stworzenia świata, poprzez ofiarę Abrahama, wyjście z Egiptu, zapowiedzi prorockie i dopełnienie wszystkiego w Zmartwychwstaniu Chrystusa.

Po każdym czytaniu następuje psalm i modlitwa kapłana, będąca odpowiedzią zgromadzonej wspólnoty na usłyszane Słowo. Szczególne znaczenie ma czytanie z Księgi Wyjścia, opisujące przejście Izraelitów przez Morze Czerwone, a które jest zapowiedzią Paschy Chrystusa i wody chrztu świętego.

Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu, kapłan intonuje uroczyste „Chwała na wysokości Bogu” i odzywają się organy i wszystkie dzwony. Ósme czytanie to fragment listu do Rzymian, w którym św. Paweł wyjaśnia znaczenie chrztu i naszego zmartwychwstania, w którym mamy udział właśnie przez chrzest. Ostatnim elementem tej części liturgii jest uroczyste, rozbudowane „Alleluja” i proklamacja Ewangelii, będącej zwiastowaniem, i ogłoszeniem Zmartwychwstania.

Liturgia chrzcielna

Wigilia Paschalna była od starożytności właściwym momentem udzielania sakramentu chrztu świętego, gdyż to właśnie przez chrzest stajemy się uczestnikami Paschy Chrystusa. Dlatego Święta Wielkanocne powinny być dla chrześcijan wielkim świętowaniem tajemnicy własnego chrztu i odkrywaniem na nowo jego głębi. Nawet jeśli nie ma tej nocy kandydatów do chrztu, to i tak następuje poświęcenie wody chrzcielnej, która będzie używana do sprawowania tego sakramentu przez cały okres wielkanocny.

Liturgię chrzcielną rozpoczyna litanijne wezwanie wszystkich świętych, jako tych, w których tajemnica Paschy Chrystusa już się uskuteczniła. Łączymy się wtedy z Kościołem wszystkich czasów, który nieustannie jest obecny w swoich świętych i w którego nieprzerwaną, zbawczą historię jest włączony każdy ochrzczony. Potem następuje moment błogosławienia wody chrzcielnej, nad którą kapłan wzywa mocy Ducha Świętego i poświęca ją przez zanurzenie w wodzie płonącego Paschału. Jest to niejako obraz Chrystusa, który najpierw uświęcił wody Jordanu, a ostatecznie zstępując w głębiny śmierci, przywrócił życie wszystkim wierzącym.
Momentem, do którego przygotowywaliśmy się przez cały Wielki Post, będzie odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. Jest to niejako ponowienie tego przymierza, które zawarliśmy kiedyś z Chrystusem w momencie chrztu. Na ten moment zapalimy również nasze świece, symbol wiary, która od chrztu w nas stale płonie. Niejako utrwaleniem i przypomnieniem zanurzenia w źródle chrzcielnym, będzie dla nas wszystkich pokropienie wodą, którego kapłan na koniec dokona.

Liturgia Eucharystyczna
Czwarta część Wigilii Paschalnej to Liturgia Eucharystyczna, w której szczególnie realnie i wyraziście, wyraża się Męka i Śmierć Chrystusa oraz roztacza się blask chwały Jego Zmartwychwstania. W czasie Eucharystii doświadczamy ofiary Chrystusa, łączymy się z nią, a przyjmując Komunię Świętą, jednoczymy się już z uwielbionym, zmartwychwstałym Panem. Dokonuje się to w jedności z całą wspólnotą ochrzczonych, która tworzy Kościół – Mistyczne Ciało Chrystusa, a której członkami jesteśmy.
Na zakończenie Liturgii powinna się odbyć procesja rezurekcyjna, która już tej nocy obwieści światu radość ze zwycięstwa Zmartwychwstałego Chrystusa, które rozprasza mroki nocy. Jest też możliwość odbycia tej procesji dopiero o świcie, w porze gdy Maria Magdalena spotkała Zmartwychwstałego i ten zwyczaj jest bardziej powszechny w tradycji polskiej.

Trzeci dzień Triduum, rozpoczęty w czasie Wigilii, będzie świętowany przez całą Niedzielę Zmartwychwstania aż do wieczornych Nieszporów, które kończą Triduum Paschalne. Jednak Tajemnica Paschy Chrystusa będzie celebrowana nadal poprzez Oktawę, a szerzej przez cały okres wielkanocny, trwający do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego. Te 50 dni należy obchodzić w wielkiej radości jako „jeden wielki dzień świąteczny, jak jedną wielką Niedzielę” (św. Atanazy), w której świętujemy Paschę Chrystusa. Liturgia będzie nam o tym przypominać przez znak płonącego Paschału, czerwoną stułę na Krzyżu oraz figurę Zmartwychwstałego Pana, ustawioną w pobliżu ołtarza.

ks. Marcin Dunaj

źródło: diecezja.rzeszow.pl